Tarihçe

1955-1956 öÄŸretim yılında iki fakültesi ile (Tıp ve Ziraat) kurulan Ege üniversitesinin üçüncü̈ fakültesi olan Fen Fakültesi 1961-1962 öÄŸretim yılında kurulmuÅŸtur. Fakültenin Astronomi Kürsüsü̈, 1962 - 1963 öÄŸretim yılında Matematik Kürsüsü'nün yönetiminde kurulmuÅŸ ve öÄŸretim faaliyetine geçmiÅŸtir. BaÅŸlangıçta kadrosunda öÄŸretim üyesi bulunmadığından, astronomi derslerini, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nden Doç. Dr. Abdullah Kızılırmak ve As. Dr. Rümeysa Kızılırmak, 4 – 31 Ekim 1962 tarihleri arasında, Ä°stanbul Kandilli Rasathanesi'nden Doç. Dr. Muammer Dizer ise 3 - 27 Aralık 1972 tarihleri arasında misafir öÄŸretim üyesi olarak okutmuÅŸlardır. Ayrıca, 15 Ekim 1962 - 11 Ocak 1963 tarihleri arasında Dr. Flecktenstein, yabancı uzman olarak kürsüde çalışmıştır.

Doç. Dr. Abdullah Kızılırmak ve As. Dr. Rümeysa Kızılırmak’ın E.Ü. Fen Fakültesi Astronomi Kürsüsü’ne 8 Ocak 1963 tarihinde atanmaları ile Matematik Kürsüsü’nün yönetiminden ayrılan Astronomi Kürsüsü bağımsız ÅŸeklini almıştır. Aynı yıl içerisinde, yönetim ve öÄŸretim hizmetlerini yürütmek üzere atanan ve görevlerine baÅŸlayan asistanlar Sezai Hazer, M. .nal Akyol, Åžükrü Bozkurt, Ä°lhami Yavuz ile kürsü̈ güçlenmiÅŸ ve geliÅŸime yolunu tutmuÅŸtur. 1963 - 1964 öÄŸretim yılında Ä°stanbul Fen Fakültesi’nden Doç. Dr. Adnan Kıral ve Doç. Dr. Metin Hotinli’den misafir öÄŸretim üyesi olarak yararlanılmıştır.

Prof. Dr. Hans Kienle, sözleÅŸmeli olarak 1 Kasım 1965’de kürsüdeki görevine baÅŸlamıştır. Prof. Dr. Kienle, bu tarihten itibaren gözlemevimizde öÄŸretim ve araÅŸtırma faaliyetlerini sürdürmüştür. Prof. Dr. T. L. Swihart 1969 - 1970 ve Prof. Dr. R. H. Wilson 1971 - 1973 öÄŸretim yıllarında sözleÅŸmeli öÄŸretim üyesi olarak kürsümüzde görev almışlardır.

Astronomi Kürsüsü kurulurken, astronomi eÄŸitimine yardımcı olmak, okutulan astronomi derslerinin uygulamalarını yapmak, gökbilimcilere yetiÅŸme olanaklarını saÄŸlamak, bilimsel araÅŸtırmalar yapmak, ulusal ve uluslararası gözlemevleriyle bilimsel iÅŸbirliÄŸi kurmak ve halkın astronomiye olan merakına yanıt verecek faaliyetlerde bulunmak amaçlarını gerçekleÅŸtirmek için bir gözlemevi kurma çabalarına da girilmiÅŸtir. Kürsü kuruluÅŸu sırasında, yönetim ve öÄŸretimde görev alanların tümü, gözlemevinin kuruluÅŸ, iÅŸleyiÅŸ, gözlem ve bilimsel çalışmalarında görev almışlar, onun geliÅŸiminde içtenlikle çalışmışlardır.

BaÅŸlangıçta gözlemevinin küçük çapta kurulması ve onun, bilimcilerin yetiÅŸmesine paralel olarak geliÅŸtirilmesi planlanmıştır. Tasarının gerektirdiÄŸi merkez binası ile teleskop kubbesinin yapımı zamanın Fen Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yusuf Vardar ve Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Uluöz’ün büyük destek ve yardımlarıyla saÄŸlanmıştır.

Gözlemevinin kuruluÅŸu için bölgenin seçimi Doç. Dr. Abdullah Kızılırmak, Doç. Dr. Recep Egemen ve yabancı uzman Dr. Fleckenstein’dan kurulu komisyon tarafından yapılmıştır.

Gözlemevinin yeri için ÅŸehir ışıklarından uzak, çevresi ıssız ve karanlık, mümkün olduÄŸu kadar yüksekte, arazisi saÄŸlam ve kayalık, havası tozsuz ve üniversiteye yakın en uygun yer olarak Bornova’nın güney doÄŸusuna rastlayan KemalpaÅŸa daÄŸlarının eteÄŸinde üniversitenin 17 km güneyinde 632 m rakımlı fundalık bir daÄŸ olan KurudaÄŸ Tepesi seçilmiÅŸtir. Seçilen yer, orman bölgesi olarak ayırt edilmiÅŸ olduÄŸundan, Temmuz 1963’de Orman Genel Müdürlüğü’nden 8,5 dönümlük arazinin 30 yıl için kiralanması saÄŸlanmıştır. Bundan sonraki ilk iÅŸ enlem ve boylam saptaması olmuÅŸtur. Gözlemlerin yapılabilmesi için gerekli beton gözlem pilyesi Sezai Hazer’in çabalarıyla 19 Haziran 1963’de dökülmüştür. Böylece gözlemevi yapımının ilk adımı atılmıştır.

Enlem ve boylam gözlemleri için, Harita Genel Müdürlüğünce görevlendirilen Bnb. Arif Çöklü baÅŸkanlığındaki ekip, alet ve her türlü̈ donanımıyla AÄŸustos 1963’de gözlemevi yerine yerleÅŸmiÅŸtir. O tarihte yolu ve suyu olmayan bu bölgeye ulaÅŸma ve yaÅŸama güçlüklerini yenerek bir aya yakın bir süre, gece ve gündüz çalışarak sonuçta, nirengi pilyesinin bulunduÄŸu nokta için CoÄŸrafya Enlemi, CoÄŸrafya Boylamı, Denizden YüksekliÄŸi ve Yerçekimi Ä°vmesi deÄŸerleri saptanmıştır. Bu çalışmaların yansıra 15 cm çaplı teleskobun  sipariÅŸi (S. Hazer, 21 Haziran 1963), gözlemevi merkez binasının projesinin yapımı iÅŸinin ihaleye çıkarılması (2 AÄŸustos 1963), Fucoult sarkacının akreditifinin açılması (Ü. Akyol, 8 Aralık 1963), faaliyetleri sürdürülmüştür. Mercekli teleskop (15 cm .aplı) 23 Mart 1964, Fucoult sarkacı 30 Mayıs 1964 tarihlerinde yurt dışından getirilmiÅŸtir.

Ege Üniversitesi Gözlemevine yardım derneÄŸinin aracılığıyla gözlemevi çevresine orman idaresince 910 adet aÄŸa. dikilmiÅŸtir. Bir yandan merkez binanın inÅŸaatı sürdürülürken, enerji ihtiyacını saÄŸlayacak jeneratör saÄŸlanmıştır. CENTO, gözlemevimize Kuvars ve sarkaçlı saat bağışında bulunmuÅŸtur.

30 - 31 Mayıs 1965 günleri teleskobun kurgusu elbirliÄŸiyle yapılmıştır. Gözlemevi’nde ilk gözlem, Doç. Dr. Abdullah Kızılırmak, Dr. Rümeysa Kızılırmak, Sezai Hazer, Ünal Akyol ve Åžükrü Bozkurt’un 22 Haziran 1965 gecesi “deÄŸiÅŸen yıldız” gözlemi olmuÅŸtur. Gözlemevimizin temel gözlem ve araÅŸtırma alanı olan deÄŸiÅŸen yıldız gözlemleri böyle baÅŸlamış ve günümüze kadar gelmiÅŸtir. Bundan sonra geliÅŸim daha da hızlanmıştır. Gözlemevimiz türlü bağışlarla alet yönünden desteklenmiÅŸtir. Prof. Dr. H. Kienle’nin aracılığıyla Alman hükümetinin bağışladığı kısa dalga radyo alıcısı, Alman Bilim Akademisi’nin bağışı olan 13 cm çaplı tayfçeker ve kolimatör, Prof. Dr. Abdullah Kızılırmak’ın giriÅŸimiyle Almanya’da Alexander Von Humbolt Vakfının iris ışıkölçeri bağışı, Alman hükümetinin bağışladığı fotoelektrik gözlem düzeneÄŸi ve yazıcısı bunların en önemlilerindendir.

1967’de Almanya Nürnberg Gözlemevi ile ortaklaÅŸa yapılacak “DeÄŸiÅŸen Yıldız Gözlemleri” i.in NATO’nun bağışı olan 48 cm çaplı aynalı teleskop ve fotoelektrik düzeneÄŸi gözlemevine ulaÅŸmıştır. Önceleri geçici olarak ana binadaki kubbede kurgusu yapılarak hizmete girmiÅŸ ve daha sonra ise 800 m yükseklikteki Yıldız Tepe’de yapılan kubbesine taşınmıştır. Yıllar ilerledikçe, çalışma ve barınmaya iliÅŸkin önemli mahrumiyetler yenilmiÅŸtir. 1970’de merkez binaya kalorifer sistemi yapılmıştır. 1970’de gözlemevimize sürekli elektrik enerjisi Etibank tarafından saÄŸlanmıştır ve 22 Haziran 1972’de içme suyu ulaÅŸtırılmıştır. Ayrıca Yıldız Tepe’ye yol yapımına baÅŸlanmıştır. Gözlemevimizin ilk müdürlüğüne Prof. Dr. Abdullah Kızılırmak atanmış, yönetim kurulu üyeliklerine de Prof. Celal Saraç ve Ord. Prof. Dr. Hans Kienle seçilmiÅŸlerdir.

Gözlemevimiz 1967 yılında Fen Fakültesine baÄŸlı “Ege Üniversitesi Rasathanesi” adıyla tüzel kiÅŸilik kazanmış, yönetmeliÄŸi, Senatonun 26.12.1967 tarih ve 30-3 sayılı kararıyla kabul edilip 27.01.1968 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. Ege Üniversitesi Rasathanesi, 5.11.1976 tarihinde Ege Üniversitesi Gökbilimleri AraÅŸtırma Enstitüsü adıyla enstitü̈ statüsüne kavuÅŸmuÅŸtur. 18.05.1976 tarihinde yürürlüğe giren 2010 sayılı kanunla bu enstitüye 2 profesör, 3 doçent, 6 asistan, 4 uzman ve 4 araÅŸtırıcı kadrosu tahsis edilmiÅŸtir. Ancak, YükseköÄŸretim Kurumları TeÅŸkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamesinin yürürlüğe girmesinden sonra enstitü sıfatı kalkmış ve Ege Üniversitesi Senatosu’nun 13.04.1982 tarihli kararıyla Fen Fakültesine baÄŸlı Ege Üniversitesi Gökbilimleri AraÅŸtırma ve Uygulama Merkezi ÅŸekline dönüştürülmüştür. Üniversitelerde akademik kadroları yeniden düzenleyen 78 sayılı KHK nin 16.09.1983 tarihinde yürürlüğe girmesiyle bu merkezin bütün akademik kadroları iptal edilmiÅŸ ve yeni kadro tahsisi de yapılamamıştır. Bu tarihten sonra Gözlemevi, Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü’ne baÄŸlı olarak eÄŸitim ve bilimsel çalışmalara iliÅŸkin gözlemlerinin yapıldığı bir laboratuvar görevini sürdürmüştür . Mevcut gözlem araçlarının ve donanımların daha duyarlı veri elde edilmesinde yetersiz kalması, teknolojinin dev adımlarla ilerlemesi nedeniyle Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ile Ege Üniversitesi Gözlemevi sorumluları yeni çözüm yolları aramaya baÅŸlamışlardır. 2004 – 2005 yıllarında, A48 teleskopunun bulunduÄŸu 800 m yükseklikteki Yıldıztepe’de yeni bina yaptırılmıştır. Bu yeni binadaki iki kubbenin altına, 40 cm ve 35 cm çaplı Meade teleskoplar kurulmuÅŸtur. Daha önce merkez bina yakınındaki eski tayfçekerin bulunduÄŸu kubbe ve bina yenilenerek kurulan 30 cm ayna çaplı teleskop ve ona baÄŸlı ışıkölçer ile gözlemler uzunca bir süre devam etmiÅŸtir. 

Günümüzde de bilimsel çalışmalara ve topluma açık etkinliklerine devam edilmektedir. 

Gözlemevi Müdürlerimiz

Prof.Dr. Abdullah Kızılırmak (1968-1977)

Prof.Dr. Raymond H. Wilson (1977-1980)

Doç.Dr. Ömür Gülmen (1980-1981)

Prof.Dr. Sezai Hazer (1981-1984)

Doç.Dr. Ömür Gülmen (1984-1985)

Prof.Dr. Ä°lhami Yavuz (1985-1994)

Prof.Dr. Şükrü Bozkurt (1994-1996)

Prof.Dr. Serdar Evren (1996-2009)

Prof.Dr. Zeynel Tunca (2009-2012)

Prof. Dr. Kadri Yakut (2013 - 2016)

Doç. Dr. Hasan Ali DAL (2016 - Devam Ediyor)