G�zlemevi Uygulama ve Ara�t�rma Merkezi

Tarih�e

1955-1956 ö�retim y�l�nda iki fakültesi ile (T�p ve Ziraat) kurulan Ege üniversitesinin üçüncü̈ fakültesi olan Fen Fakültesi 1961-1962 ö�retim y�l�nda kurulmu�tur. Fakültenin Astronomi Kürsüsü̈, 1962 - 1963 ö�retim y�l�nda Matematik Kürsüsü'nün yönetiminde kurulmu� ve ö�retim faaliyetine geçmi�tir. Ba�lang�çta kadrosunda ö�retim üyesi bulunmad��ndan, astronomi derslerini, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nden Doç. Dr. Abdullah K�z�l�rmak ve As. Dr. Rümeysa K�z�l�rmak, 4 – 31 Ekim 1962 tarihleri aras�nda, �stanbul Kandilli Rasathanesi'nden Doç. Dr. Muammer Dizer ise 3 - 27 Aral�k 1972 tarihleri aras�nda misafir ö�retim üyesi olarak okutmu�lard�r. Ayr�ca, 15 Ekim 1962 - 11 Ocak 1963 tarihleri aras�nda Dr. Flecktenstein, yabanc� uzman olarak kürsüde çal��m��t�r.

Doç. Dr. Abdullah K�z�l�rmak ve As. Dr. Rümeysa K�z�l�rmak’�n E.Ü. Fen Fakültesi Astronomi Kürsüsü’ne 8 Ocak 1963 tarihinde atanmalar� ile Matematik Kürsüsü’nün yönetiminden ayr�lan Astronomi Kürsüsü ba��ms�z �eklini alm��t�r. Ayn� y�l içerisinde, yönetim ve ö�retim hizmetlerini yürütmek üzere atanan ve görevlerine ba�layan asistanlar Sezai Hazer, M. .nal Akyol, �ükrü Bozkurt, �lhami Yavuz ile kürsü̈ güçlenmi� ve geli�ime yolunu tutmu�tur. 1963 - 1964 ö�retim y�l�nda �stanbul Fen Fakültesi’nden Doç. Dr. Adnan K�ral ve Doç. Dr. Metin Hotinli’den misafir ö�retim üyesi olarak yararlan�lm��t�r.

Prof. Dr. Hans Kienle, sözle�meli olarak 1 Kas�m 1965’de kürsüdeki görevine ba�lam��t�r. Prof. Dr. Kienle, bu tarihten itibaren gözlemevimizde ö�retim ve ara�t�rma faaliyetlerini sürdürmü�tür. Prof. Dr. T. L. Swihart 1969 - 1970 ve Prof. Dr. R. H. Wilson 1971 - 1973 ö�retim y�llar�nda sözle�meli ö�retim üyesi olarak kürsümüzde görev alm��lard�r.

Astronomi Kürsüsü kurulurken, astronomi e�itimine yard�mc� olmak, okutulan astronomi derslerinin uygulamalar�n� yapmak, gökbilimcilere yeti�me olanaklar�n� sa�lamak, bilimsel ara�t�rmalar yapmak, ulusal ve uluslararas� gözlemevleriyle bilimsel i�birli�i kurmak ve halk�n astronomiye olan merak�na yan�t verecek faaliyetlerde bulunmak amaçlar�n� gerçekle�tirmek için bir gözlemevi kurma çabalar�na da girilmi�tir. Kürsü kurulu�u s�ras�nda, yönetim ve ö�retimde görev alanlar�n tümü, gözlemevinin kurulu�, i�leyi�, gözlem ve bilimsel çal��malar�nda görev alm��lar, onun geli�iminde içtenlikle çal��m��lard�r.

Ba�lang�çta gözlemevinin küçük çapta kurulmas� ve onun, bilimcilerin yeti�mesine paralel olarak geli�tirilmesi planlanm��t�r. Tasar�n�n gerektirdi�i merkez binas� ile teleskop kubbesinin yap�m� zaman�n Fen Fakültesi Dekan� Prof. Dr. Yusuf Vardar ve Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Uluöz’ün büyük destek ve yard�mlar�yla sa�lanm��t�r.

Gözlemevinin kurulu�u için bölgenin seçimi Doç. Dr. Abdullah K�z�l�rmak, Doç. Dr. Recep Egemen ve yabanc� uzman Dr. Fleckenstein’dan kurulu komisyon taraf�ndan yap�lm��t�r.

Gözlemevinin yeri için �ehir ��klar�ndan uzak, çevresi �ss�z ve karanl�k, mümkün oldu�u kadar yüksekte, arazisi sa�lam ve kayal�k, havas� tozsuz ve üniversiteye yak�n en uygun yer olarak Bornova’n�n güney do�usuna rastlayan Kemalpa�a da�lar�n�n ete�inde üniversitenin 17 km güneyinde 632 m rak�ml� fundal�k bir da� olan Kuruda� Tepesi seçilmi�tir. Seçilen yer, orman bölgesi olarak ay�rt edilmi� oldu�undan, Temmuz 1963’de Orman Genel Müdürlü�ü’nden 8,5 dönümlük arazinin 30 y�l için kiralanmas� sa�lanm��t�r. Bundan sonraki ilk i� enlem ve boylam saptamas� olmu�tur. Gözlemlerin yap�labilmesi için gerekli beton gözlem pilyesi Sezai Hazer’in çabalar�yla 19 Haziran 1963’de dökülmü�tür. Böylece gözlemevi yap�m�n�n ilk ad�m� at�lm��t�r.

Enlem ve boylam gözlemleri için, Harita Genel Müdürlü�ünce görevlendirilen Bnb. Arif Çöklü ba�kanl��ndaki ekip, alet ve her türlü̈ donan�m�yla A�ustos 1963’de gözlemevi yerine yerle�mi�tir. O tarihte yolu ve suyu olmayan bu bölgeye ula�ma ve ya�ama güçlüklerini yenerek bir aya yak�n bir süre, gece ve gündüz çal��arak sonuçta, nirengi pilyesinin bulundu�u nokta için Co�rafya Enlemi, Co�rafya Boylam�, Denizden Yüksekli�i ve Yerçekimi �vmesi de�erleri saptanm��t�r. Bu çal��malar�n yans�ra 15 cm çapl� teleskobun sipari�i (S. Hazer, 21 Haziran 1963), gözlemevi merkez binas�n�n projesinin yap�m� i�inin ihaleye ç�kar�lmas� (2 A�ustos 1963), Fucoult sarkac�n�n akreditifinin aç�lmas� (Ü. Akyol, 8 Aral�k 1963), faaliyetleri sürdürülmü�tür. Mercekli teleskop (15 cm .apl�) 23 Mart 1964, Fucoult sarkac� 30 May�s 1964 tarihlerinde yurt d��ndan getirilmi�tir.

Ege Üniversitesi Gözlemevine yard�m derne�inin arac�l��yla gözlemevi çevresine orman idaresince 910 adet a�a. dikilmi�tir. Bir yandan merkez binan�n in�aat� sürdürülürken, enerji ihtiyac�n� sa�layacak jeneratör sa�lanm��t�r. CENTO, gözlemevimize Kuvars ve sarkaçl� saat ba��nda bulunmu�tur.

30 - 31 May�s 1965 günleri teleskobun kurgusu elbirli�iyle yap�lm��t�r. Gözlemevi’nde ilk gözlem, Doç. Dr. Abdullah K�z�l�rmak, Dr. Rümeysa K�z�l�rmak, Sezai Hazer, Ünal Akyol ve �ükrü Bozkurt’un 22 Haziran 1965 gecesi “de�i�en y�ld�z” gözlemi olmu�tur. Gözlemevimizin temel gözlem ve ara�t�rma alan� olan de�i�en y�ld�z gözlemleri böyle ba�lam�� ve günümüze kadar gelmi�tir. Bundan sonra geli�im daha da h�zlanm��t�r. Gözlemevimiz türlü ba��larla alet yönünden desteklenmi�tir. Prof. Dr. H. Kienle’nin arac�l��yla Alman hükümetinin ba��lad�� k�sa dalga radyo al�c�s�, Alman Bilim Akademisi’nin ba�� olan 13 cm çapl� tayfçeker ve kolimatör, Prof. Dr. Abdullah K�z�l�rmak’�n giri�imiyle Almanya’da Alexander Von Humbolt Vakf�n�n iris ��kölçeri ba��, Alman hükümetinin ba��lad�� fotoelektrik gözlem düzene�i ve yaz�c�s� bunlar�n en önemlilerindendir.

1967’de Almanya Nürnberg Gözlemevi ile ortakla�a yap�lacak “De�i�en Y�ld�z Gözlemleri” i.in NATO’nun ba�� olan 48 cm çapl� aynal� teleskop ve fotoelektrik düzene�i gözlemevine ula�m��t�r. Önceleri geçici olarak ana binadaki kubbede kurgusu yap�larak hizmete girmi� ve daha sonra ise 800 m yükseklikteki Y�ld�z Tepe’de yap�lan kubbesine ta��nm��t�r. Y�llar ilerledikçe, çal��ma ve bar�nmaya ili�kin önemli mahrumiyetler yenilmi�tir. 1970’de merkez binaya kalorifer sistemi yap�lm��t�r. 1970’de gözlemevimize sürekli elektrik enerjisi Etibank taraf�ndan sa�lanm��t�r ve 22 Haziran 1972’de içme suyu ula�t�r�lm��t�r. Ayr�ca Y�ld�z Tepe’ye yol yap�m�na ba�lanm��t�r. Gözlemevimizin ilk müdürlü�üne Prof. Dr. Abdullah K�z�l�rmak atanm��, yönetim kurulu üyeliklerine de Prof. Celal Saraç ve Ord. Prof. Dr. Hans Kienle seçilmi�lerdir.

Gözlemevimiz 1967 y�l�nda Fen Fakültesine ba�l� “Ege Üniversitesi Rasathanesi” ad�yla tüzel ki�ilik kazanm��, yönetmeli�i, Senatonun 26.12.1967 tarih ve 30-3 say�l� karar�yla kabul edilip 27.01.1968 tarihli Resmi Gazete’de yay�nlanm��t�r. Ege Üniversitesi Rasathanesi, 5.11.1976 tarihinde Ege Üniversitesi Gökbilimleri Ara�t�rma Enstitüsü ad�yla enstitü̈ statüsüne kavu�mu�tur. 18.05.1976 tarihinde yürürlü�e giren 2010 say�l� kanunla bu enstitüye 2 profesör, 3 doçent, 6 asistan, 4 uzman ve 4 ara�t�r�c� kadrosu tahsis edilmi�tir. Ancak, Yüksekö�retim Kurumlar� Te�kilat� Hakk�nda Kanun Hükmünde Kararnamesinin yürürlü�e girmesinden sonra enstitü s�fat� kalkm�� ve Ege Üniversitesi Senatosu’nun 13.04.1982 tarihli karar�yla Fen Fakültesine ba�l� Ege Üniversitesi Gökbilimleri Ara�t�rma ve Uygulama Merkezi �ekline dönü�türülmü�tür. Üniversitelerde akademik kadrolar� yeniden düzenleyen 78 say�l� KHK nin 16.09.1983 tarihinde yürürlü�e girmesiyle bu merkezin bütün akademik kadrolar� iptal edilmi� ve yeni kadro tahsisi de yap�lamam��t�r. Bu tarihten sonra Gözlemevi, Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü’ne ba�l� olarak e�itim ve bilimsel çal��malara ili�kin gözlemlerinin yap�ld�� bir laboratuvar görevini sürdürmü�tür . Mevcut gözlem araçlar�n�n ve donan�mlar�n daha duyarl� veri elde edilmesinde yetersiz kalmas�, teknolojinin dev ad�mlarla ilerlemesi nedeniyle Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ile Ege Üniversitesi Gözlemevi sorumlular� yeni çözüm yollar� aramaya ba�lam��lard�r. 2004 – 2005 y�llar�nda, A48 teleskopunun bulundu�u 800 m yükseklikteki Y�ld�ztepe’de yeni bina yapt�r�lm��t�r. Bu yeni binadaki iki kubbenin alt�na, 40 cm ve 35 cm çapl� Meade teleskoplar kurulmu�tur. Daha önce merkez bina yak�n�ndaki eski tayfçekerin bulundu�u kubbe ve bina yenilenerek kurulan 30 cm ayna çapl� teleskop ve ona ba�l� ��kölçer ile gözlemler uzunca bir süre devam etmi�tir.

Günümüzde de bilimsel çal��malara ve topluma aç�k etkinliklerine devam edilmektedir.

Gözlemevi Müdürlerimiz

Prof.Dr. Abdullah K�z�l�rmak (1968-1977)

Prof.Dr. Raymond H. Wilson (1977-1980)

Doç.Dr. Ömür Gülmen (1980-1981)

Prof.Dr. Sezai Hazer (1981-1984)

Doç.Dr. Ömür Gülmen (1984-1985)

Prof.Dr. �lhami Yavuz (1985-1994)

Prof.Dr. �ükrü Bozkurt (1994-1996)

Prof.Dr. Serdar Evren (1996-2009)

Prof.Dr. Zeynel Tunca (2009-2012)

Prof. Dr. Nadide Kazanc� (2012 - 2013)

Prof. Dr. Kadri Yakut (2013 - 2016)

Doç. Dr. Hasan Ali DAL (2016 - 2018)

G�NCEL

DUYURULAR VE ETK�NL�KLER